فقط راژی زبان ها:

 در شهر آران و بیدگل چندین محله مثل محلات سلمقان، خانقاه و دربریگ در بیدگل و وشاد، سرگنگه، دهنو در آران دارای زبانی با ریشه پهلوی باستان می‌باشد که برای اکثر مردم شهر بخصوص نسل جدید بیگانه است. این زبان که در واقع گویش راژی است دارای تفاوت‌های بسیار ساختاری و آوایی با زبان فارسی و لهجه آرانی یا بیدگلی است بطوریکه درک و فهم آن نیز نیاز به زمان دارد.

در شهر ما افراد بسیاری معتقدند که این گویش فراموش شدنی است و از تحصیل کرده‌ها و فرهنگیون ما تا افراد معمولی نه تنها در زنده نگهداشتن آن تلاشی ندارند بلکه در نابودی و دگرگونی آن پافشاری ‌می‌کنند. یک ضرب المثل خیلی معروف هست که میگوید: «کلاغه رفت راه رفتن کبکا یاد بگیره راه رفتن خودشم یادش رفت»  که برای ما صادقه چون ما آران بیدگلی ها تا پمپ بنزین شهرمان و یا شاید کمی دورتر، تا پل راه‌آهن با لهجه و زبان خودمان حرف می‌زنیم و بعد از آن دیگر حتی خودمان هم نمی‌دانیم کجایی هستیم و جالبتر اینجاست که اگر یک بار جسارت بخرج داده و صدایمان را ضبط کنیم و بعد بشنویم متوجه می‌شویم که این گویش، نه فارسی است نه تهرانی و نه بیدگلی یا آرانی بلکه زبان ناکجاآبادی که با سرعت نور بطرفش پرتاپ می‌شویم.

 

بگذریم در اینجا ما با زبان خودمان صحبت خواهیم کرد.

qêdimo aga dagã vã sêvãd bêbe bãyad ašode maktab, rü maktab da ham xod ãb üham xormã, aga dars é nêdaxo nêsibed piyazo kêtak bü agêram daxü habi xoved rã әtêne bêde

قدیمُ اگَ دگا واسْواد بْبِِ باید اَشُدِ مکتب، رو مکتب دَ هم خدا بو هم خرما، اگَ درس نْدَخُ نصیبد پیاز و کْتک بو اَگْرَم دَخو هَبی خُوِدُ را اْتنِ بْدِ.

xat siyãqam bêda yán é nêze kê xüde vãnêvešte yãded daga xat siyãqam edzonã.

 خط سیاقَم بْدَ یَعنِ نْزِ کْ خوندِ وانْوشتِ یادِدْ دَگَ خط سیاقم اِدزُنا.

Ã, hãm qêdimo nê yedã zêbo deyi modar da, I xat siyaqiam modar kê albát habi fêrãmoš vãbêda vo kãrbêriyêša das da bêdãda

آ، هام قْدیمُ نْ یْدا زْبُ دْیی مُدَردَ، ای خَط سیاقَم مُدَر کْ اْلبَت هَبی فْرامُش وابْدَ وُ کاربْریْشَ دَسْدَ بْدادَ.

 

Pironiyo vo kãseboné vajary éqêdimidamda bamsenka komak bêgeren.

پیرینیُ وُ کاسِبنُ وَجری قْدیمیدمدَ بَمُسِنْک کُمک بْگرِن.

Hãm montêzêré kãménté šãm kêmimbü.

هام مُنتْظرْ کامنت شام کْمیمبو.

 با تشکر از دوست عزیز و رفیق شفیقم مهندس علی ادهمی بیدگلی

 


حرف خ، :x : حرف ش        -         š                 -   : حرف چč

ž: حرف ژ      -               حرف ق:q         -           ã: مصوت آ

: مصوت آ کشیده á                -               ê: سکون حرف ماقبل

é: مصوت کوتاه آخر کلمات نزدیک به مصوت « اِِ » با کمی سکون

ә: مصوت بین سکون و کسره  - ó: مصوت اُ کشیده به همراه سکون

ü: مصوت بلند « او» با خروج از بینی